0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Dünya’yı sarsan ve hayatın akışını değiştiren Covid-19 adlı mikrop, bir seneden fazladır hayatını devam ettirmektedir. Bu zaman zarfında ticari hayattaki değişiklikten en çok hizmet sektörü hareketsiz kaldı. İmkânı olan devletler bu sektörü desteklemeye devam ettiler.

         Hal böyle iken bu pandemi zamanında yasakların uygulanması nedeniyle ülkemizde çift haneli olan enflasyonun tek hanelere düşeceği düşünülürken maalesef öyle olmadı ‘‘ fiyat enflasyonu’’ alabildiğine büyüyerek devam etti, ediyor da. (Fiyat enflasyonu, ticaret yapanlar ve bunlara aracılık yapanların kontrolsüz bir şekilde fiyatları yükseltmesidir.)

         Ticaret erbabına sorarsanız, üretimdeki ara malların, ham maddelerin, üretim yapılabilmesi için alınan kredilerdeki faizin, çalışanların ücretlerinin artması, yani üretim girdilerinin ara malı verenlere ödenenler, müteşebbisin kar payları, yani üretim giderlerinin artması (inputların) sebep olmaktadır demektedirler. Dolayısı ile bu hale bir ‘‘maliyet enflasyonu’’ var demektedirler. Oysa bir hafta önce kilosu beş lira olan limonun, bir hafta sonraki pazarda tanesi dört – beş lira olması hangi girdinin yükselttiği düşündürücüdür.

         Gerek maliyet enflasyonu gerekse fiyat enflasyonu paralel olarak giderken birinin kontrolü diğerinin kontrolü demek olacaktır. O kontrol nasıl olacaktır?! Ya devlet elemanlarınca aralıksız olarak menşeinden tüketiciye kadar bölümde çok sıkı bir şekilde, istismarı yapılmaksızın, şişirilmiş rakamlar üzerinden değil, gerçek rakamlarla mukayese edilerek mevsimi de dikkate alarak karşılıklı araştırılması ile olacaktır. Tabiatı ile bu kontrol ‘‘Milli Koruma Kanunu’’ gibi olmamalı, halkı da üretici de üzülmemelidir.

         Ya da tüketici tarafından yapılmasıdır. Tüketici pazardan kilosunu on beş liradan biberi alıp televizyonda, gazetede, radyoda çalışanlara ‘‘ayol bu geçen hafta dokuz lira idi’’ neden on beş lira oldu diye dert yanması enteresan bir durum arz etmektedir. Zira tüketicinin normalin üzerinde bu fiyat diye düşünebiliyorsa, neden on beş gün veya bir ay bu biberi almaktan vazgeçmiyor! Oysa bu zaman zarfında bibersiz yemek yapabilir, gıdasız da kalınmaz. Fiyatı şişirilmiş sebzelerde bu hakeza. Zaten serada suni gübre ve ilaçla şişirilmiş olanlar bu kadar dayanmayacağı içinde fiyatlar otomatik olarak düşecek, daha sonraları da bu tip bir hareket olacağı düşüncesiyle fiyatlar normal halde tüketiciye arz edilecektir.

         İş bu pandemide ‘‘resesyon’’ şiddetli bir şekilde beklenirken öyle olmamış  izin günlerinde dahi her vatandaş harcamasını normal şekilde yapmamıştır..

         Pazarların(orta halli ve alt düzey geliri olan vatandaşlar olarak ele alıyorum.) açılmalarıyla her ne kadar pandemiden evvelki hale göre korkudan daha az kişi ziyaret ediyorsa da, Pazar esnafının mallarının dörtte üçü satıldığı görülmüştür.

         Demek ki halk bir bekleyiş içinde, biraz daha böyle yaşayarak sabretmektedir.

         Acaba diyorum, bu bekleyen son anda stagflation’a gider mi! Yani halk bu salgın hastalığı beklerken gözle görülmüş bir şekilde bir değişiklikten umudunu kesip, siyaseten güvenin azalması ve değişik propagandalar etkisi altında kalarak paranın mallar üzerinde etkisinin azalması, ihtiyacın üzerinde mallara olan talep olmasıyla ‘‘Talep enflasyonu’’ zuhur etmesi, eldeki imkanların kişilerde azalması ve ‘‘talep enflasyonu’’ ile ‘‘fiyat enflasyonunun’’ meydana getirdiği yüksek enflasyonda piyasada meydana gelen durgunluk nedeniyle bir stagflation’la yaşama mecburiyeti getirebilecektir. (stagflation, yani yüksek enflasyonda durgunluk)

Bu durum yüksek enflasyonla hareketli bir piyasaya alışmış imalat ve üreticiyi zor duruma sokacaktır. Mamafih Türk halkı tüketiciliğe alışmış ise de harcama da tedbirden geri kalmaz. Lakin dayanma gücü de bir yere kadardır. Pandemi de bir kısım sektöre, para girmiyor ve belirli yerlerde temerküz ediyorsa, onların harcamaları da belirli yerlere olduğundan parasal dağıtım olamıyor.

         O halde, üretimin, imalatın çok acele bir şekilde artırılmasına gayret sarfedilmeli, döviz getirici hale bürünmeli, bu yapılırken de tüketimi azaltıcı, özellikle fuzuli harcamaları durduracak teşviklere imkan verilmelidir. Zira borcu borçla ödemek hiç kimsenin doğru diyeceği bir husus değildir.

M. Zeki Sayın

Stagflation ne demek;

Stagflasyon, resesyon ile enflasyonun aynı anda görüldüğü durumdur. Bu durumda ekonomideki işsizlik oranı artarken fiyatlar da hızla yükselmektedir. 1970 yılında İngilizcede stagnant (durgun) ile inflation (enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin sürekli ve hissedilir artışı) kelimelerinin birleşmesinden türetilmiştir.

KAYNAK: https://tr.wikipedia.org/wiki/Stagflasyon